Eλικοβακτηρίδιο του πυλωρού - Helicobacter pylori

Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού [helicobacter pylori] είναι ένα μικρόβιο που μπορεί να αποικίσει διάφορες περιοχές στο στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο.
Γράφει ο
Γιώργος Αναγνωστόπουλος, PhD

Προκαλεί φλεγμονή στο τοίχωμα του στομάχου [χρόνια γαστρίτιδα] και συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη έλκους στομάχου και δωδεκαδακτύλου, καρκίνου και MALT λεμφώματος στομάχου, αν και 80% των ανθρώπων με ελικοβακτηριδίο στο στομάχι δεν θα εμφανίσουν ποτέ συμπτώματα.
Το ελικοβακτηρίδιο πήρε το όνομά του από τις ελληνικές λέξεις έλικα [λόγω του σχήματός του] και πυλωρός [το τελευταίο τμήμα του στομάχου πριν την αρχή του λεπτού εντέρου]. Η ανακάλυψη του μικροοργανισμού αυτού οφείλεται κυρίως στην έρευνα δύο Αυστραλών γιατρών των Dr Barry J. Marshall και Dr J. Robin Warren στο Πέρθ της Αυστραλίας πριν από 25 χρόνια. Για την ανακάλυψή τους αυτή οι δύο γιατροί, τιμήθηκαν το 2005 με το βραβείο Νομπέλ. Οι γιατροί αυτοί είχαν παρατηρήσει την ύπαρξη ενός μικροβίου στις βιοψίες από στομάχια ασθενών αλλά δεν μπορούσαν να το δουν να αναπτύσσεται στις καλλιέργειες που έκαναν. Το Πάσχα του 1982 έφυγαν και οι δύο για διακοπές και άφησαν τις καλλιέργειες για 5 ημέρες αντί για 2 που μένουν κανονικά και όταν γύρισαν παρατήρησαν με έκπληξη πως είχε αναπτυχθεί ο μικροοργανισμός που έψαχναν, γιατί το ελικοβακτηρίδιο φάνηκε πως αναπτύσσεται πολύ πιο αργά από τους γνωστούς μικροοργανισμούς. Πολλοί αμφισβήτησαν την ανακάλυψη αυτή και για να αποδείξει πως το μικρόβιο είναι η αιτία της γαστρίτιδας, ο Marshall κατάπιε τέτοιους μικροοργανισμούς με αποτέλεσμα να παρουσιάζει σε λίγες ημέρες πόνο στο στομάχι, ναυτία και εμέτους. Σταδιακά πείστηκε ο ιατρικός κόσμος και τώρα πια είναι παραδεκτή από όλους η σπουδαιότητα αυτού του μικροοργανισμού.
Εδώ αξίζει να τονίσουμε πως πρώτος ένας Έλληνας ιατρός ο Ιωάννης Λυκούδης, το 1958, είχε προτείνει την θεωρία πως το έλκος στο στομάχι οφείλεται σε μικρόβιο και έδινε με επιτυχία στους ασθενείς του και στον ίδιο του τον εαυτό συνδυασμούς γνωστών στην τότε εποχή αντιβιοτικών για την θεραπεία του έλκους με μεγάλη επιτυχία. Η ιατρική κοινότητα ήταν πολύ νέα τότε για να δεχθεί μια τόσο ριζοσπαστική θεωρία και οι απόψεις του αντιμετωπίσθηκαν με χλευασμό.
Η λοίμωξη από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι πολύ συχνή. Υπολογίζεται πως την Δύση, 25% του πληθυσμού είναι θετικό για ελικοβακτηρίδιο, ενώ το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο στις αναπτυσσόμενες χώρες και αυτό σχετίζεται κυρίως με τις συνθήκες υγιεινής στις χώρες αυτές. Ο τρόπος μετάδοσης του μικροβίου δεν έχει αποσαφηνισθεί. Φαίνεται πως μάλλον μεταδίδεται από άτομο σε άτομο δια της στοματικής ή κοπρανοστοματικής οδού [δηλαδή με σταγονίδια αέρα, μολυσμένα χέρια, με το σάλιο…]. Η μόλυνση γίνεται συνήθως στην παιδική ηλικία.
Το ελικοβακτηρίδιο θα προκαλέσει στο στομάχι του ανθρώπου μια χρόνια φλεγμονή [γαστρίτιδα], η οποία στο 80-90% των ασθενών δεν θα προκαλεί συμπτώματα. Ένα 10-15% κάποια στιγμή στη ζωή του θα αναπτύξει έλκος στομάχου ή δωδεκαδακτύλου. To ελικοβακτηριδίο σχετίζεται με πιθανότητα 1-2% ανάπτυξης καρκίνου στομάχου και λιγότερο από 1% ανάπτυξης MALT λεμφώματος κατά την διάρκεια της ζωής.
Το ελικοβακτηρίδιο μπορεί να προκαλέσει προκαρκινικές αλλοιώσεις στο στομάχι [ατροφία, μετάπλαση, δυσπλασία…] η ανακάλυψη των οποίων και η παρακολούθηση των ατόμων με τις αλλοιώσεις αυτές, μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση του καρκίνου του στομάχου.
Η διάγνωση της λοίμωξης από ελικοβακτηρίδιο γίνεται με διάφορους τρόπους. 
Κατά την διάρκεια της γαστροσκόπησης λαμβάνονται δείγματα από το στομάχι και εξετάζεται το αν υπάρχει το μικρόβιο. Η γαστροσκόπηση έχει το πλεονέκτημα πως θα δείξει και αν το μικρόβιο έχει προκαλέσει προκαρκινικές αλλοιώσεις στο στομάχι που θα πρέπει να ελέγχονται ανά τακτά διαστήματα στο  μέλλον για να προληφθεί η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου στομάχου. 
Τελευταία έχουν κατασκευασθεί ειδικά μεγεθυντικά ενδοσκόπια που μπορούν να διαγνώσουν την ύπαρξη του μικροβίου και χωρίς την λήψη βιοψίας από το στομάχι και να αποκαλύψουν προκαρκινικές αλλοιώσεις που είναι αόρατες με τα συνήθη ενδοσκόπια. 
Η διάγνωση του μικροβίου μπορεί επίσης να γίνει με εξέταση αίματος, τεστ αναπνοής που έχει ευαισθησία ισάξια με την ενδοσκόπηση για την διάγνωση της λοίμωξης και με τεστ κοπράνων.
Η θεραπεία της λοίμωξης από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού γιίνεται με συνδυασμό 3 φαρμάκων και διαρκεί 7-10 ημέρες. Τα φάρμακα αυτά τα αποτελούν 2 αντιβιοτικά [αμοξυκιλλίνη, κλαριθρομυκίνη]  και ένα φάρμακο για το στομάχι. Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται όλο και πιο συχνά αντίσταση στα αντιβιοτικά και γίνεται όλο και πιο δύσκολη η εκρίζωση του μικροβίου. Ο  έλεγχος της επιτυχίας της θεραπείας πρέπει να γίνεται ένα μήνα μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας με τεστ αναπνοής.

George K Anagnostopoulos PhD
Consultant Gastroendoscopist
Endoscopy Department 'Mitera General Hospital'
82 Vasilissis Sofias Avenue
11528
Athens
Greece
Tel 00302107716420/00306937106139
fax 00302104812029
e-mail gkanagnostopoulos@yahoo.gr
www.gastrohep.gr