Μεταβολικό σύνδρομο

Βασικές διαταραχές του μεταβολικού συνδρόμου είναι η παχυσαρκία κεντρικού τύπου, η δυσλιπιδαιμία, η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Για όλες αυτές τις διαταραχές υπεύθυνη είναι η παρουσία αντίστασης των περιφερικών ιστών και κυρίως του μυϊκού ιστού, στη δράση της ινσουλίνης. 

Διαταραχές που συσχετίζονται με την αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης και την υπερινσουλιναιμία

Δυσανεξία στη γλυκόζη διαταραχή γλυκόζης νηστείας διαταραχή ανοχής στη γλυκόζη Διαταραχές του μεταβολισμού του ουρικού οξέος αυξημένη συγκέντρωση ουρικού οξέος στο πλάσμα μειωμένη νεφρική απέκκριση του ουρικού οξέος Δυσλιπιδαιμία αυξημένα τριγλυκερίδια μειωμένη HDL-χοληστερόλη ύπαρξη μικρών πυκνών μορίων LDL χοληστερόλης αυξημένη μεταγευματική λιπαιμία Αιμοδυναμικής διαταραχές αυξημένη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος αυξημένη νεφρική κατακράτηση νατρίου αυξημένη αρτηριακή πίεση Διαταραχές αιμόστασης αυξημένη συγκέντρωση του αναστολέα του ενεργοποιητή του πλασμινογόνου αυξημένη συγκέντρωση του ινωδογόνου

Αυτή η ινσουλινοαντίσταση δεν είναι νόσος, είναι όμως μία κεντρική μεταβολική διαταραχή. Υπάρχει και μια σειρά άλλων διαταραχών που σχετίζονται με το μεταβολικό σύνδρομο, όπως η υπερουριχαιμία, το λιπώδες ήπαρ, η υπνική άπνοια, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η αυξημένη πηκτικότητα του αίματος κ.λ.π. Το μεταβολικό σύνδρομο οδηγεί αναπόφευκτα στην αθηρωμάτωση και την καρδιαγγειακή νόσο. Το μεταβολικό σύνδρομο εμφανίζεται όταν γενετικώς επιρρεπή άτομα αποκτούν υπερβολικό βάρος. Η ανθυγιεινή διατροφή και η ανύπαρκτη σωματική δραστηριότητα αυξάνουν τη συχνότητα εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου. 

Υπάρχουν διάφορες προτάσεις τεκμηρίωσης του μεταβολικού συνδρόμου από μεγάλους οργανισμούς: WHO (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), NCEP- ΑΤΡ III (Αμερικάνικη Επιτροπή Ειδικών). Η κλινική ταξινόμηση του μεταβολικού συνδρόμου, που έχει προταθεί από την αμερικανική επιτροπή ειδικών (ΝCΕΡ) προ τριετίας, ισχύει κυρίως έκτοτε, γιατί επιτρέπει τον εύκολο προσδιορισμό στην κλινική πράξη του μεταβολικού συνδρόμου. 

Τρία από τα πέντε παρακάτω περιγραφόμενα στοιχεία αρκούν για να διαγνωστεί κανείς με μεταβολικό σύνδρομο. Προφανώς όσο περισσότερα εμφανίζει τόσο περισσότερο αυξάνεται ο κίνδυνος καρδιαγγειακών νοσημάτων

1. Μεγάλη περιφέρεια μέσης (κοιλιακή παχυσαρκία): περισσότερα από 102 εκατοστά για τους άνδρες και περισσότερα από 88 εκατοστά για τις γυναίκες
2. Αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα: περισσότερα από 150 mg/dl
3. Χαμηλά επίπεδα HDL χοληστερόλης (καλής χοληστερόλης) στο αίμα: λιγότερα από 40 mg/dl για άνδρες και λιγότερα από 50 mg/dl για γυναίκες
4. Ελαφρώς αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα: περισσότερα από 110 mg/dl, όχι τόσο υψηλά όσο στον διαβήτη, αλλά υψηλότερα από τα κανονικά
5. Υψηλή αρτηριακή πίεση: περισσότερα από 130 και 85 mmHg

Η προσέγγιση του NCEP θεωρεί την κοιλιακή παχυσαρκία αφετηριακή αιτία του μεταβολικού συνδρόμου, καθώς το μεγάλο κοιλιακό κύτταρο εκκρίνει κυττοκίνες, και κυρίως την πρωτεΐνη TNFα που επιδρά στον υποδοχέα της ινσουλίνης και συμβάλλει στη δημιουργία ινσουλινοαντίστασης. Επιπρόσθετα, η αυξημένη απελευθέρωση λιπαρών οξέων επί κοιλιακής παχυσαρκίας οδηγεί, σε αυξημένη σύνθεση τριγλυκεριδίων και σε αυξημένη σύνθεση ειδικών αθηρωματογόνων μορίων (μικρές πυκνές LDL) και σε μείωση της προστατευτικής χοληστερίνης (HDL). Οι δυο αυτές προσεγγίσεις καταλήγουν και στη δημιουργία δυο οντοτήτων, οι οποίες και οι δύο ευοδώνουν την αθηρωματική διαδικασία: στον διαβήτη με μεταβολικό σύνδρομο και στο μεταβολικό σύνδρομο χωρίς διαβήτη. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το μεταβολικό σύνδρομο συνδέεται με τετραπλάσιο κίνδυνο στεφανιαίου θανάτου, ενώ άλλες μελέτες διαπιστώνουν διπλασιασμό του κινδύνου στεφανιαίας νόσου όταν η παρουσία σακχαρώδη διαβήτη συνδυάζεται και με παρουσία μεταβολικού συνδρόμου.

Η θεραπεία του μεταβολικού συνδρόμου περιλαμβάνει τη βελτίωση της βασικής υποκείμενης μεταβολικής διαταραχής, δηλαδή της αντίστασης των περιφερικών ιστών στην δράση της ινσουλίνης Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την αλλαγή του τρόπου ζωής, όπως με την ελάττωση του σωματικού βάρους και την μέτρια καθημερινή σωματική άσκηση και ενδεχομένως με φάρμακα (π.χ. γλιταζόνες), καθώς και με την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου που συνυπάρχουν (αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, κυρίως μείωση της LDL, διαβήτης), Η δίαιτα έχει μεγάλη συμβολή στη θεραπεία του μεταβολικού συνδρόμου, αφού οι υποθερμικές δίαιτες μειώνουν το σωματικό βάρος, την αρτηριακή πίεση, ενώ βελτιώνουν το λιπιδαιμικό προφίλ και τον γλυκαιμικό έλεγχο. Μείωση 5-7% του αρχικού βάρους σε παχύσαρκους είναι ικανή για να βελτιώσει σημαντικά όλες τις παραμέτρους του μεταβολικού συνδρόμου.

Η πρόληψη πάντα είναι καλύτερη από τη θεραπεία

Η αλλαγή του τρόπου ζωής σώζει...

Έμφαση τελευταία δίνεται στη μεσογειακή δίαιτα, η οποία μπορεί να μειώσει κατά 50-70% τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων σ' αυτούς που την ακολουθούν. 

Σήμερα υπάρχει ποικιλία νέων δεδομένων και αναφορών σχετικών με το μεταβολικό σύνδρομο και τις θεραπευτικές κατευθύνσεις και αφορά:

• Κυτταρικούς μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για την αντίσταση στην ινσουλίνη.
• Πρωτεΐνες που εκκρίνουν κυρίως τα λιπώδη κύτταρα και συμβάλλουν στην ινσουλινοαντίσταση και το μεταβολικό σύνδρομο (λεπτίνη, παράγοντας νέκρωσης των όγκων, ιντερλευκίνη-6, λιπονεκτίνη - μειωμένα επίπεδα) κ.λ.π.
• Τη σύνδεση φλεγμονής και ινσουλινοαντίστασης και τη σημασία εκτίμησης ειδικών πρωτεϊνών φλεγμονής, όπως η CRP.
• Τη φαρμακευτική αντιμετώπιση των επιμέρους πτυχών του μεταβολικού συνδρόμου, όπως της παχυσαρκίας (σιμπουρταμίνη και ορλιστάτη, οι νέες φαρμακευτικές ουσίες), της δυσλιπιδαιμίας (νέες στατίνες και φιμπράτες), της υπέρτασης (ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτανσίνης II), του διαβήτη (μετιγλινίδες, ανάλογα ινσουλίνης κ.λ.π.),
• Την ανάπτυξη και κυκλοφορία φαρμάκων, όπως οι γλιταζόνες, που ενεργοποιούν ειδικούς πυρηνικούς υποδοχείς και αυξάνουν την ιστική ευαισθησία των περιφερικών ιστών στη δράση της ινσουλίνης. Οι γλιταζόνες σήμερα χρησιμοποιούνται σε διαβητικούς ασθενείς που παρουσιάζουν ινσουλινοαντίσταση. Ωστόσο, πολύ πιθανόν, στο άμεσο μέλλον αυτά τα φάρμακα να χρησιμοποιηθούν ευρύτερα για τη θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών με μεταβολικό σύνδρομο.

• Σήμερα υπάρχουν 1 δισεκατομμύριο υπέρβαρα άτομα στον κόσμο, ενώ τα παχύσαρκα άτομα φτάνουν τα 300 εκατομμύρια.
• H Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα της Eυρωπαϊκής Ένωσης σε συχνότητα παχυσαρκίας ενηλίκων και δεύτερη μετά την Ιταλία σε συχνότητα παιδικής παχυσαρκίας.
• Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες στον δυτικό κόσμο.
• H υπέρταση, η παχυσαρκία, τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, ο σακχαρώδης διαβήτης και το κάπνισμα ερμηνεύουν το 75% και πλέον των καρδιαγγειακών επεισοδίων.
• H ελάττωση του βάρους κατά 30% προλαμβάνει ή θεραπεύει τον σακχαρώδη διαβήτη.
• Μετά την ηλικία των 25 ετών, για κάθε χρόνο που περνάει ο οργανισμός χρειάζεται 1% λιγότερες θερμίδες.
• Για να καεί μισό κιλό λίπους, πρέπει να ληφθούν 3.500 θερμίδες λιγότερες.
• Γρήγορο περπάτημα για 4-5 ώρες την ημέρα έχει την ίδια επίδραση στο βάρος όσο και η ελάττωση των θερμίδων που λαμβάνονται με την τροφή κατά 750-1.000.
• Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν 2-5 φορές περισσότερες πιθανότητες να πάθουν εγκεφαλικό ή έμφραγμα προτού φτάσουν την ηλικία των 65 ετών.

Συμβουλές

• Τρώτε μεσογειακά: προτιμήστε τα όσπρια, τα φρούτα, τα λαχανικά, το ελαιόλαδο.
• Αποφύγετε τα έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα, καθώς και οτιδήποτε περιέχει πολλά λιπαρά, αλάτι, ζάχαρη.
• Αποφύγετε τα τηγανητά. Μαγειρέψτε στον ατμό, στον φούρνο, στη σχάρα.
• Τρώτε σε τακτικές ώρες και μην παραλείπετε γεύματα. Ιδανικά, θα πρέπει να παίρνετε πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό και ενδιαμέσως ένα σνακ (προτιμήστε φρούτο).
• Πίνετε τουλάχιστον 6-8 ποτήρια νερό την ημέρα.
• Περιορίστε την καφεΐνη (καφέδες, τσάι, αναψυκτικά τύπου κόλα).
• Ασκηθείτε. Επιλέξτε ένα άθλημα που σας ταιριάζει. Περπατήστε τουλάχιστον για 30 λεπτά καθημερινά και μη χρησιμοποιείτε συχνά τον ανελκυστήρα.
• Συνειδητοποιήστε πόσες ώρες μπορεί να είστε καθηλωμένοι μπροστά στην τηλεόραση ή στην οθόνη του υπολογιστή και κάντε κάτι για να αλλάξετε αυτή την κατάσταση.
• Μην καπνίζετε!
•  Επιλέξτε συστηματικές διατροφικές αλλαγές τις οποίες θα μπορέσετε να διατηρήσετε σε βάθος χρόνου.
• Προσπαθήστε να ελαττώσετε το άγχος.

by PREDICT