Υπάρχουν ωφέλιμοι μικροοργανισμοί;

                Μικροοργανισμοί ή μικρόβια ονομάζονται οι οργανισμοί που δεν διακρίνονται με γυμνό μάτι αφού το μέγεθός τους είναι μικρότερο από 0,1 χιλιοστά. Η ανακάλυψη αλλά και η μελέτη τους γίνεται μέσω μικροσκοπίων.

Ένα μεγάλο ποσοστό της βιομάζας του πλανήτη αποτελείται από μικρόβια που παίζουν σημαντικό ρόλο στη βιόσφαιρα. Συνήθως όμως τα θεωρούμε ως απειλή και όχι άδικα εφόσον είναι υπεύθυνα για πολυάριθμες ασθένειες που πολλές φορές είναι φονικές. Οι μικροοργανισμοί αυτοί ονομάζονται παθογόνοι και διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: ιοί, βακτήρια, πρωτόζωα και μύκητες.

Ωστόσο, πολλοί από τους μικροοργανισμούς (κυρίως βακτήρια και μύκητες) δεν είναι επιβλαβή, αλλά αντίθετα ωφέλιμα, καθώς βοηθούν στη διατήρηση της ανθρώπινης υγείας, παίζοντας σημαντικό ρόλο σε μια σειρά από φυσιολογικές λειτουργίες, όπως το ανοσοποιητικό σύστημα, η χώνεψη της τροφής και η καταπολέμηση άλλων παθογόνων μικροοργανισμών. Εξίσου σημαντικά είναι για το περιβάλλον, αλλά και για τη βιομηχανία τροφίμων και φαρμάκων.

Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες του πανεπιστημίου του Κολοράντο-Μπούλντερ, υπό τον δρα Ρομπ Νάιτ και την Ελίζαμπεθ Κοστέλο, και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, εκτιμάται ότι υπάρχουν 100 τρισεκατομμύρια μικρόβια πάνω ή μέσα στο σώμα μας, δηλαδή στο ανθρώπινο σώμα φιλοξενούνται τουλάχιστον δέκα φορές περισσότερα μικρόβια σε σχέση με τα κύτταρά του. Οι μικροοργανισμοί αυτοί βρίσκονται στο δέρμα, στις σωματικές κοιλότητες (στόμα, μύτη, μάτι κτλ) και σε άλλα όργανα (π.χ. έντερο), ενώ ένας από τους ρόλους των μικροοργανισμών αυτών είναι η προστασία μας από τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ωφέλιμου μικροοργανισμού είναι το παράδειγμα του βακτηρίου Escherichia coli. Το βακτήριο αυτό συμβιώνει στο έντερο του ανθρώπου αποτελώντας μέρος της φυσικής μικροχλωρίδας. Με απλά λόγια όχι μόνο δεν μας προκαλεί κάποια ασθένεια αλλά μας προφυλάσσει από την εγκατάσταση παθογόνων μικροοργανισμών, που εισέρχονται μέσω της τροφής, και επιπλέον συνθέτει τη βιταμίνη Κ την οποία ο ανθρώπινος οργανισμός δεν μπορεί να συνθέσει.

                Οι προαναφερόμενοι ερευνητές διαπίστωσαν πως υπάρχει μεγάλη ποικιλία σε βακτηριακές αποικίες, διαφορετικές από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά και από το ένα τμήμα του σώματος στο άλλο στον ίδιο άνθρωπο. Τα δεδομένα αυτά δίνουν την ελπίδα για μελλοντική εφαρμογή τους στην ιατρική, καθώς μπορεί μια μέρα οι γιατροί να είναι σε θέση να εμφυτεύουν μικρόβια σε συγκεκριμένα μέρη του σώματος, για να βοηθήσουν την υγεία του οργανισμού.

Τα αποτελέσματα της  παραπάνω έρευνας μπορούν να αποτελέσουν μια χρήσιμη τεχνική για την εγκληματολογία. Μια άλλη ερευνητική ομάδα είχε στο παρελθόν ανακαλύψει ότι ένας άνθρωπος κατά μέσο όρο έχει 150 είδη βακτηρίων πάνω στα χέρια του και ότι δύο άνθρωποι έχουν κοινά περίπου το 13% αυτών των βακτηριακών ειδών. Όταν ο άνθρωπος αγγίξει μια επιφάνεια αφήνουν ένα μοναδικό συνδυασμό από μικρόβια η οποία μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτη για 24 ώρες παρά τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Λίγες ώρες μετά το πλύσιμο των χεριών μας, οι βακτηριακές "κοινότητες" ανακάμπτουν στην κατάσταση και στη σύνθεση που είχαν πριν το πλύσιμο.

                Οι μικροοργανισμοί χρησιμοποιούνται εδώ και χιλιάδες χρόνια για την παραγωγή χρήσιμων προϊόντων. Κάποια είδη μυκήτων, γνωστοί ως ζυμομύκητες, έχουν τη ικανότητα να μετατρέπουν ένα σάκχαρο (είδος υδατάνθρακα) σε αλκοόλ, ενώ ορισμένα είδη βακτηρίων μας δίνουν τη δυνατότητα παραγωγής γαλακτικού οξέως (είναι αυτό που δίνει στο γιαούρτι τη χαρακτηριστική οσμή του και την υπόξινη γεύση του) σε ορισμένα τρόφιμα. Κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, η ζύμωση πραγματοποιείται αυθόρμητα σε διάφορες τροφές. Πρόκειται για μια διαδικασία που οι άνθρωποι εκμεταλλεύτηκαν, ευνοώντας την πραγματοποίησή της. Η παρασκευή, για παράδειγμα, άρτου και αλκοολούχων ποτών όπως το κρασί και η μπύρα, γίνεται με ζύμωση.

Τα πρώτα αντιβιοτικά που χρησιμοποιήθηκαν στην ιατρική απομονώθηκαν από καλλιέργειες ζωντανών οργανισμών, όπως η κατηγορία των αντιβιοτικών πενικιλίνης που παρήχθη από τους μύκητες του γένους Penicillium ή η στρεπτομυκίνη που απομονώθηκε από τα βακτήρια του γένους Streptomyces. Η πενικιλίνη ανακαλύφθηκε τυχαία το 1929 από τον Αλεξάντερ Φλέμινγκ, όταν παρατήρησε ότι η ανάπτυξη των βακτηριακών κυττάρων είχε ανασταλεί σε καλλιέργειες στις οποίες τυχαία είχε αναπτυχθεί ένας μύκητας του γένους Penicillium (η κοινή μούχλα). Μέχρι σήμερα, τουλάχιστον 4.000 αντιβιοτικά έχουν απομονωθεί από καλλιέργειες μικροβίων όμως οι αυξανόμενες ανάγκες για αντιβιοτικά έχουν πλέον οδηγήσει σε χημική σύνθεσή τους.

Τα παραπάνω αποτελούν ορισμένα μόνο από τα παραδείγματα της χρήσης μικροοργανισμών προς όφελος του ανθρώπου. Η φύση των μικροοργανισμών σε συνδυασμό με τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας υπόσχονται πολλά για τη βελτίωση τεχνικών που αφορούν διάφορους κλάδους επιστημών (ιατρική, διατροφολογία, γεωργία) που σκοπό έχουν τη καλύτερη ποιότητα ζωής του ανθρώπου.

Αγγελοπούλου Αγγελική

Βιολόγος, Msc

Τηλ: 6945820744