Αυξημένο ουρικό οξύ

Γράφει η
MD, PhD  Σαββούλα Μάλλιου
Ειδικός Παθολόγος - Ογκολόγος
Γενικός Γραμματέας της  Ελληνικής Μαστολογικής Εταιρείας
PREDICT

Το ουρικό οξύ είναι το τελικό προϊόν του μεταβολισμού των Νουκλεϊνικών Οξέων και συγκεκριμένα των Πουρινών, που αποτελούν τα δομικά συστατικά του γενετικού υλικού όλων των κυττάρων μας.
Σχεδόν το 1/3 των πουρινών πού υπάρχουν στο σώμα μας προέρχονται από εξωγενή χορήγηση από τη διατροφή, ενώ τα 2/3 από την ενδογενή παραγωγή.
Οι φυσιολογικές τιμές του ουρικού οξέος του αίματος είναι 3,5-7,2 mg/dL στους άνδρες, 2,6-6,0 mg/dL για τις γυναίκες, και 2,0-5,5 mg/dL για τα παιδιά.
Θεωρείται ότι όταν το ουρικό οξύ ξεπεράσει τα 7mg/dL (υπερουριχαιμία, hyperuricaemia), επέρχεται κορεσμός, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται άλατα, τα οποία με τη μορφή κρυστάλλων (κρύσταλλοι ουρικού μονονατρίου), να καθιζάνουν και να εναποτίθενται στο αρθρικό υγρό, στα άλλα ανατομικά μόρια της άρθρωσης και σε άλλους ιστούς. Αποτέλεσμα της καθίζησης αυτής, είναι η πρόκληση φλεγμονής (αρθρίτιδας). Η οξεία ουρική αρθρίτιδα συνήθως εκδηλώνεται μετά από ένα πλούσιο δείπνο και μετά από μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και εμφανίζεται ξαφνικά. Η νόσος συχνά προσβάλει υπέρβαρους άνδρες άνω των 40 ετών, χωρίς να αποκλείονται και άλλες ηλικίες. Σε μερικές περιπτώσεις οξείας ουρικής αρθρίτιδας, η τιμή του ουρικού οξέος μπορεί να είναι φυσιολογική. Αυτό εξηγείται ως εξής: για κάποιο λόγο δημιουργείται υψηλή τιμή ουρικού οξέος αίματος (peak), η οποία σε συνδυασμό με εκλυτικούς παράγοντες, προκαλεί οξεία ουρική αρθρίτιδα. Μετά από επαρκή όμως ενυδάτωση, επέρχεται μείωση τιμών του ουρικού οξέος, οπότε την επόμενη ή μεθεπόμενη ημέρα οι τιμές είναι φυσιολογικές. Στο μεταξύ η ουρική αρθρίτιδα συνεχίζει να υπάρχει. Στατιστικά, το 30% των ασθενών με οξεία ουρική αρθρίτιδα έχει φυσιολογικό ουρικό οξύ αίματος.

Αίτια υπεριρουχαιμίας
Το αίτιο που προκαλεί την ουρική αρθρίτιδα είναι η αύξηση του ουρικού οξέος αίματος (υπερουριχαιμία). Αυτή, μπορεί να είναι πρωτοπαθής (ιδιοπαθής) και δευτεροπαθής. Οι παράγοντες που ευνοούν την καθίζηση των κρυστάλλων του ουρικού μονονατρίου στις αρθρώσεις και την πρόκληση της ουρικής αρθρίτιδας είναι:
1. Αυξημένη πρόσληψη πουρινών με την τροφή, δηλαδή αυξημένη κατανάλωση εντοσθίων, μικρών ζώων, θαλασσινών, προϊόντων κυνηγίου κ.α.
2. Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ.
3. Αυξημένη ανακύκλωση πυρηνοπρωτεϊνών που συμβαίνει σε ορισμένα αιματολογικά νοσήματα όπως λεμφώματα, λευχαιμίες, αιμολυτικές αναιμίες καθώς και σε άλλα νοσήματα όπως ψωρίαση.
4. Ύπαρξη γενετικών ανωμαλιών ενζύμων, που συμμετέχουν στο μεταβολισμό του ουρικού οξέος (π.χ. σύνδρομο Lesch-Nyhan).
5. Χωρίς να διαπιστώνεται το αίτιο (ιδιοπαθής υπερουριχαιμία).
6. Ελαττωμένη αποβολή του ουρικού οξέος από τους νεφρούς: Νεφρική βλάβη.
7. Διάφορα φάρμακα.
8. Καταστάσεις που προκαλούν μείωση του PH των ούρων.
9. Καταστάσεις οξέωσης (διαβητική, γαλακτική, νηστεία).
Όλες οι καταστάσεις που αναφέρθηκαν, προκαλούν υπερουριχαιμία, (αύξηση της τιμής του ουρικού οξέος στο αίμα). Παραδόξως, υπάρχουν ασθενείς με αυξημένες τιμές ουρικού οξέος αίματος, που δεν αναπτύσσουν ποτέ ουρική αρθρίτιδα

Ποια όργανα προσβάλλει η ουρική νόσος
Η υπερουριχαιμία, έχει και άλλες επιπτώσεις πέραν της προσβολής αρθρώσεων. Μπορεί να προσβάλλει επίσης τα εξής όργανα:
1. Καρδιά: Εναπόθεση ουρικών αλάτων (τόφοι) μπορεί να γίνει επί βαλβίδας τής καρδιάς, και να προκαλέσεις φύσημα, ενώ εναπόθεση τόφου στα στεφανιαία αγγεία μπορεί να προκαλέσει έμφραγμα του μυοκαρδίου.
2. Νεφρά: Η υπερουριχαιμία μπορεί να οδηγήσει σε δημιουργία λίθων ουρικού νατρίου στα νεφρά (ουρόλιθοι) αλλά και σε νεφρική ανεπάρκεια.
3. Μυοσκελετικό: Η υπερουριχαιμία πέραν της ουρικής αρθρίτιδος, στο μεγάλο δάκτυλο, στα γόνατα, στα χέρια, κλπ, μπορεί να εκδηλώσει ουρική τενοντοελυτρίτιδα, ιδίως στους εκτείνοντες τένοντες τού άκρου ποδός, ενώ στους αγκώνες προκαλεί την γνωστή κύστη ωλεκράνου (ορογονοθυλακίτιδα ωλεκράνου). Θυλακίτιδα επίσης προκαλεί στο γόνατο και στην φτέρνα.

Εξετάσεις που χρειάζονται για τη διερεύνηση της υπερουριχαιμίας
Η επίμονη υπερουριχαιμία πρέπει να διερευνάται διαφοροδιαγνωστικώς, με τα εξής:
• Πλήρη κλινική εξέταση.
• Ακτινογραφία θώρακος,& Ν.Ο.Κ., ή Υπερηχογράφημα νεφρών, για αποκλεισμό λιθίασης
• Εξετάσεις Αίματος: Γενική αίματος, ΤΚΕ, CRP, RF, URE, CRE, UA.
• Εξετάσεις Ούρων: Γενική ούρων, και ουρικό οξύ ούρων 24ώρου.
Το ουρικό οξύ αίματος, πρέπει να ελέγχεται τουλάχιστον κάθε 3-6 μήνες

Διαιτολόγιο ασθενών με Ουρική Αρθρίτιδα
Να αποφεύγονται τα εξής φαγητά (περιεχόμενες πουρίνες σε mg%g)
1. Αυγοτάραχο ρέγγας Ταραμοσαλάτα) 484 mg%g,
2. Κρέας μικρών ζώων (κατσικάκι, αρνάκι, μοσχαράκι, 450 mg%g,
3. Εντόσθια ζώων: Πάγκρεας, νεφρά, συκώτι (=κοκορέτσι) 426 mg%g,
4. Μπύρα (μαγιά) 400 mg%g,
5. Eκχύλισμα (σάλτσα) κρέατος 356 mg%g,
6. Σαρδέλες 234 mg%g,
7. Μαρίδες 168 mg%g,
8. Καρδιά προβάτου 174 mg%g,
9. Ρέγγες 172 mg%g,
10. Μύδια 154 mg%g,
11. Καπνιστά κρέατα 100 mg%g,
12. Θαλασσινά μαλάκια (σουπιές, χταπόδια, καλαμαράκια, κλπ) 80 mg%g,
13. Μπακαλιάρος, κολιός, σολομός, σκουμπρί, πέστροφα 70 mg%g,
14. Τα προϊόντα κυνηγίου: χήνα, πέρδικα, φασιανός, περιστέρι, γαλοπούλα 60 mg%g.

Επίσης βλάπτουν τα εξής τρόφιμα και ενέργειες
1. Βλάπτει η παχυσαρκία και η πολυφαγία. Χρειάζεται δίαιτα αδυνατίσματος σε παχύσαρκους. Η παχυσαρκία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για υποτροπές κρίσης ουρικής αρθρίτιδας
2. Βλάπτει η αφυδάτωση. Χρειάζονται πολλά νερά. Περίπου 4-5 λίτρα νερού την ημέρα.
3. Βλάπτει η καταπόνηση. Χρειάζεται αποφυγή βαδίσματος όταν υπάρχουν κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας.
4. Βλάπτει η κατανάλωση αλκοολικών ποτών και μπαχαρικών.
5. Βλάπτει το απότομο αδυνάτισμα χωρίς λήψη επαρκούς ποσότητας υγρών.

Επιτρέπονται τα εξής τρόφιμα (Περιέχουν κάτω από 50mg %g πουρίνες):
1. Ο καφές, τα αναψυκτικά, το τσάι, το χαμομήλι, κακάο
2. Φρούτα, χυμοί φρούτων, λαχανικά, ντομάτα, όσπρια, μανιτάρια
3. Μεγάλα Ψάρια, κοτόπουλο, πάπια
4. Αποβουτυρωμένα γαλακτερά.
5. Ξηροί καρποί, Αυγά, Τα πολλά νερά.