Πνιγμός

Πνιγμός είναι όλα τα ασφυκτικά φαινόμενα και οι πολύπλοκες βιοχημικές μεταβολές και διαταραχές που ακολουθούν την απόφραξη των αεροφόρων οδών από βύθιση του σώματος στο νερό.

Υπάρχει διαφορά μεταξύ του πνιγμού σε γλυκό νερό και του πνιγμού στη θάλασσα.

Στην πρώτη περίπτωση το νερό από τις κυψελίδες λόγω διαφοράς οσμωτικής πίεσης μετακινείται γρήγορα προς τα πνευμονικά τριχοειδή και την κυκλοφορία του αίματος με όλα τα επακόλουθα: 

• Aραίωση των ηλεκτρολυτών
• Kαταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων
• Yπέρμετρη αύξηση του όγκου του αίματος που κυκλοφορεί
• Kαρδιακή ανεπάρκεια
• Kοιλιακή μαρμαρυγή

Αντίθετα, όταν το υπέρτονο θαλασσινό νερό που περιέχει 3% χλωριούχο νάτριο μπει στις κυψελίδες, τότε θα τραβήξει κυριολεκτικά το νερό από τα κύτταρα και την κυκλοφορία του αίματος μέσα σε αυτές και θα προκαλέσει μεγάλη αιμοσυμπύκνωση, ελάττωση του όγκου του αίματος, οξύ πνευμονικό οίδημα, υποξία και θάνατο.

Η εισπνοή μικρής ποσότητας νερού, γλυκού ή αλμυρού, προκαλεί έντονο ερεθισμό του λάρυγγα, που θα οδηγήσει σε λαρυγγόσπασμο, ο οποίος θα εμποδίσει μεν την είσοδο νερού στους πνεύμονες, αλλά θα σταματήσει και τον πνευμονικό αερισμό. Έτσι προκαλούνται προοδευτικά υποξία, απώλεια της συνείδησης και λύση του λαρυγγόσπασμου, οπότε ελεύθερα πια το νερό μπαίνει στους πνεύμονες. Αυτό το γεγονός εξηγεί και τα διάφορα στάδια του πνιγμού:

• Αρχικά το θύμα βυθίζεται κρατώντας την αναπνοή του, ξαναγυρίζει στην επιφάνεια κάνοντας άτακτες και απεγνωσμένες κινήσεις και βυθίζεται ξανά.
• Στο δεύτερο στάδιο, σε μία εισπνοή μέσα στο νερό εισροφά μια μικρή ποσότητα νερού, η οποία προκαλεί λαρυγγόσπασμο και το θύμα χάνει τις αισθήσεις του.
• Στο τρίτο στάδιο, μετά τη λύση του σπασμού, οι πνεύμονες γεμίζουν ενεργητικά νερό, το σώμα γίνεται πιο βαρύ και βυθίζεται.

Στο 15% περίπου των θανατηφόρων περιπτώσεων πνιγμού τα άτομα δεν εισροφούν μεγάλη ποσότητα νερού, αλλά πεθαίνουν από ασφυξία λόγω του λαρυγγόσπασμου. Αυτό το γεγονός πολλές φορές σώζει το θύμα, όταν στη φάση του λαρυγγόσπασμου, και πριν ακόμη εισροφήσει μεγάλη ποσότητα νερού, ανασυρθεί και έγκαιρα εφαρμοστεί τεχνητή αναπνοή. Το άτομο τις περισσότερες φορές είναι αναίσθητο, και ψυχρό μυϊκά, ενώ δεν υπάρχει μυϊκός τόνος. Ο σφυγμός δύσκολα ψηλαφίζεται και η αναπνοή έχει σταματήσει, ενώ υπάρχουν αφρώδεις εκκρίσεις από το στόμα και τη μύτη και σημεία οξέος πνευμονικού οιδήματος. Αν το θύμα έχει καταπιεί μεγάλη ποσότητα νερού, παρατηρείται διάταση της κοιλιάς και είναι αναμενόμενος ο εμετός που μπορεί στη φάση της ανάνηψης να προκαλέσει νέα εισρόφηση. Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα στο πώς θα ανασυρθεί αυτός που πνίγεται από το νερό. Πολλές φορές το άτομο που σπεύδει για βοήθεια παρασύρεται από το θύμα και πνίγεται και το ίδιο. Το θύμα, στην προσπάθειά του να σωθεί, γαντζώνεται κυριολεκτικά επάνω στο σωτήρα του και τον παρασύρει στο βυθό.

Ο βασικός κανόνας της διάσωσης στο νερό είναι: 

"Πέταξε, ρυμούλκησε, κωπηλάτησε και μόνο τότε πήγαινε".

Όταν το θύμα βρίσκεται κοντά στην ακτή, τότε μπορεί να του πετάξουμε ένα σκοινί, μια πετσέτα ή ένα ξύλο και να το τραβήξουμε στη στεριά. Αν μπορούμε να πλησιάσουμε το θύμα πατώντας στο βυθό, σπρώχνουμε προς το μέρος του ένα πλωτό αντικείμενο (σαμπρέλα αυτοκινήτου, σωσίβιο ή ένα πλαστικό στρώμα θαλάσσης) για να κρατηθεί ώσπου να φτάσει βοήθεια. Αν υπάρχει διαθέσιμη βάρκα, πλησιάζουμε το θύμα και το αφήνουμε να κρατηθεί από αυτήν ή από το κουπί ή το τραβάμε μέσα με προσοχή.

Ποτέ δεν προσπαθούμε να σώσουμε το θύμα μέσα στο νερό χωρίς να έχουμε την κατάλληλη εκπαίδευση. Μόνο με την άμεση εφαρμογή τεχνητής αναπνοής στόμα με στόμα μπορεί να σωθεί ένα άτομο που πνίγεται, δηλαδή μόλις βγει από το νερό και πριν ακόμη μεταφερθεί στην ακτή. Η καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση δεν μπορεί να εφαρμοστεί μέσα στο νερό και κάθε τέτοια προσπάθεια αποτελεί χάσιμο χρόνου. Στην επιφάνεια του νερού θα αρκεστούμε μόνο στην τεχνητή αναπνοή, που αρχίζει με δέκα δυνατές εμφυσήσεις για να περάσει ο αέρας μέσα από τους γεμάτους με νερό αεραγωγούς.Αν το στομάχι του θύματος είναι γεμάτο με νερό και εφόσον δεν υπάρχουν ενδείξεις κάκωσης της σπονδυλικής στήλης, μόλις το θύμα φτάσει στην ακτή, στρέφετε το κεφάλι του στο πλάι και πιέζετε ελαφρά το επιγάστριο. Μπορείτε επίσης να τοποθετήσετε το θύμα χωρίς χρονοτριβή πρηνηδόν και να τον ανασηκώσετε βάζοντας τα χέρια κάτω από την κοιλιά του. Στην ακτή, και εφόσον υπάρχει δυνατότητα, αντιμετωπίζεται το σοκ, χορηγείται οξυγόνο 100% και με πίεση διασωληνώνεται η τραχεία στο θύμα που είναι ακόμη αναίσθητο και μεταφέρεται γρήγορα στο νοσοκομείο.

Όταν υπάρχει υποψία κάκωσης σπονδυλικής στήλης, και μάλιστα της αυχενικής μοίρας, ταυτόχρονα με την τεχνητή αναπνοή τοποθετείτε το θύμα σε μια στερεή επιφάνεια που επιπλέει, όπως μια σανίδα ξύλου. Αν το θύμα επιπλέει με το πρόσωπο προς το νερό, προσπαθείτε να το φέρετε σε ύπτια θέση με τις λιγότερες δυνατές κινήσεις. Ευθειάζετε το κεφάλι με το σώμα του θύματος. Τοποθετείτε το ένα χέρι σας κάτω από το άνω άκρο στη μασχάλη του. Στρέφετε το σώμα του σπρώχνοντας τον ώμο του και ενώ διατηρείτε το κεφάλι του στην ίδια ευθεία με το σώμα του. Η προσπάθεια ανάνηψης σε ένα άτομο που πνίγεται χρειάζεται περισσότερο χρόνο από ότι σε άλλες περιπτώσεις.

Η υποθερμία του σώματος του θύματος που προκαλείται σε βύθιση σε νερό με θερμοκρασία μικρότερη των 21° C προστατεύει τα ζωτικά του όργανα από την έλλειψη οξυγόνου. Επίσης, η έκθεση στο κρύο νερό ενεργοποιεί συγκεκριμένα αντανακλαστικά που μπορεί να διατηρήσουν βασικές ζωτικές λειτουργίες μεγάλο χρονικό διάστημα. Επομένως, η υποθερμία και τα προστατευτικά αντανακλαστικά μπορεί να παρατείνουν σημαντικά την ανοχή του αρρώστου στην υποξία.

 Ποια είναι τα αίτια των πνιγμών στη θάλασσα;

1)       Σε γενικές γραμμές ο Ελληνικός λαός δεν γνωρίζει να κολυμπά σωστά ή δεν γνωρίζει καθόλου.

2)       Αδυναμία της πολιτείας να εφαρμόσει τους ήδη ψηφισμένους νόμους με αποδέκτες τους Ο.Τ.Α.

3)       Η πολιτεία δεν έχει δημιουργήσει κίνητρα να γίνει κάποιος ναυαγοσώστης. Εδώ ισχύει κάτι τραγελαφικό. Μέχρι το έτος 2004, το  Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας κατόπιν εξετάσεων χορηγεί δίπλωμα ναυαγοσώστη, ενώ το Υπουργείο Εργασίας δεν το αναγνωρίζει ως επάγγελμα! Έτσι όταν προσλαμβάνονται αυτό γίνεται με μισθό «Ανειδίκευτου εργάτη»!!!

4)       Έλλειψη εκπαιδευτικών προγραμμάτων κολύμβησης και διάσωσης από την πολιτεία, ενώ χώρες της ΕΕ πού δεν βρέχονται από θάλασσα έχουν τέτοια προγράμματα!!!

Αν κάποιος στη θάλασσα ζητάει βοήθεια…

1. Αν δεν γνωρίζετε κολύμπι, καλέστε κι εσείς βοήθεια.

2. Αν γνωρίζετε κολύμπι, αλλά δεν έχετε γνώσεις ναυαγοσωστικής, πετάξτε στον κολυμβητή ένα σωσίβιο ή ένα σκοινί και μην πέσετε στη θάλασσα παρά μόνον αν είναι απολύτως απαραίτητο.

3. Αν βουτήξετε στο νερό, κολυμπήστε με το κεφάλι έξω από αυτό, για να είστε συνεχώς σε οπτική επαφή με αυτόν που κινδυνεύει.

4. Προσεγγίστε τον από πίσω, ώστε να μην μπορεί από την ταραχή του να σας αρπάξει και κινδυνεύσετε έτσι και οι δύο.

5. Τραβήξτε τον από τους ώμους, το σαγόνι ή τις μασχάλες προς την ακτή. Αν δεν πατάνε τα πόδια σας στο βυθό, θα πρέπει κατά κάποιο τρόπο να κολυμπάτε κάτω από το σώμα του θύματος.

6. Μόλις τον βγάλετε στην ξηρά, καλέστε ασθενοφόρο και αρχίστε τον έλεγχο για να διαπιστώσετε αν χρειάζεται να του δώσετε τις πρώτες βοήθειες.

Ο πρώτος έλεγχος

 1. Μόλις ξαπλώσετε το θύμα στην παραλία, ελέγξτε: - Αν έχουν μελανιάσει τα χείλη και τα νύχια του. - Αν το στάμα είναι σφιχτά και έχει αφρούς. 

2. Εφαρμόστε το "Βλέπω - Ακούω - Αισθάνομαι". Αυτό σημαίνει ότι παρατηρείτε τη γενική εικόνα του θύματος, προσπαθείτε να ακούσετε την αναπνοή του και σκύβετε πάνω από το πρόσωπό του για να την αισθανθείτε. Αν το θύμα δεν έχει σφυγμό και δεν αναπνέει, χρειάζεται να ξεκινήσετε αμέσως τεχνητή αναπνοή. Ο κρίσιμος χρόνος είναι τέσσερα λεπτά. Στη συνέχεια το άτομο κινδυνεύει να πάθει εγκεφαλικές βλάβες, οι οποίες δεν αποκλείεται να είναι ανεπανόρθωτες.

Ελέγξτε το συφγμό

Το σφυγμό μπορείτε να τον αντιληφθείτε ψηλαφώντας μία αρτηρία κοντό στην επιφάνεια του δέρματος. Ενώ όλες οι αρτηρίες έχουν σφυγμό, πιο εύκολα αντιληπτός γίνεται στον καρπό. Η φυσιολογική συχνότητα του σφυγμό δεν είναι ίδια σε όλους. Διαφέρει ανάλογα με την ηλικία, ενώ και η δραστηριότητα του ατόμου προκαλεί διακυμάνσεις στο σφυγμό (π.χ., είναι μεγαλύτερος κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης). Σε στιγμή ηρεμίας, όμως, τα φυσιολογικό όρια του σφυγμού είναι για τα βρέφη και τα μικρό παιδιά 100-140 σφύξεις το λεπτό, για τα παιδιά σχολικής ηλικίας 90-100 σφύξεις, ενώ για τα νεαρό άτομα και τους ενηλίκους είναι 60-80 σφύξεις. Για να μετρήσετε το σφυγμό, χρειάζεστε ένα ρολόι με λεπτοδείκτες και να συγκεντρωθείτε σε αυτό που κάνετε. 
Στον καρπό 

Ενώστε δύο σας δάχτυλα (τον δείκτη και τον μέσο) και ακουμπήστε τα στο μέρος του καρπού του θύματος προς τον αντίχειρα. Βρείτε το σκληρό κόκαλο στην πτυχή που σχηματίζεται στη βάση του αντίχειρα, σύρετε τα δάχτυλό σας προς τη μαλακή εσωτερική επιφάνεια του καρπού και σταματήστε λίγο, πριν φθάσουν στη δέσμη των τενόντων που κατευθύνονται προς τον πήχη. Πιέστε σταθερό με μέτρια πίεση μέχρι να αισθανθείτε το σφυγμό. Αν δεν πιέσετε αρκετό, δεν θα τον νιώσετε, ενώ, αν πιέσετε πιο δυνατό, μπορεί να σταματήσετε εσείς το σφυγμό. Έχοντας σταθερό τα δάχτυλό σας στο σφυγμό και με τη βοήθεια του ρολογιού, μετράτε τον αριθμό των σφύξεων στη διάρκεια ενός λεπτού.
Στο λαιμό

Ενώστε τα δάχτυλό σας και, ξεκινώντας από το «μήλο του Αδάμ», σύρετέ τα στο πλάι μέχρι το φυσικό αυλάκι που σχηματίζεται ανάμεσα στο λάρυγγα και τους μυς του λαιμού. Αυτό είναι το καταλληλότερο σημείο για να ελέγξετε το σφυγμό ενός παιδιού ή νεαρού ενηλίκου.
Στο μπράτσο

Χρησιμοποιώντας και πάλι ενωμένα τα δύο δάχτυλα, ψηλαφίστε ανάμεσα στους μυς της εσωτερικής επιφάνειας του μπράτσου (δίπλα στο ποντίκι), περίπου στη μέση της απόστασης από τον αγκώνα στον ώμο.
Αν υπάρχει σφυγμός
Ο σφυγμός είναι ένδειξη ότι η καρδιά λειτουργεί. Σε αυτή την περίπτωση συνεχίστε τις τεχνητές αναπνοές με ρυθμό μία εμφύσηση ανά πέντε δευτερόλεπτα, αφού ένας άνθρωπος αναπνέει περίπου δώδεκα φορές το λεπτό.
ΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΦΥΓΜΟΣ
Αν δεν καταφέρετε να βρείτε σφυγμό μετά την τεχνητή αναπνοή, σημαίνει ότι έχει πάψει η καρδιακή λειτουργία και είναι απαραίτητο να προχωρήσετε αμέσως σε καρδιακές μαλάξεις. Οι μαλάξεις γίνονται ως εξής:

1. Ενώνετε τον δείκτη και τον μέσο και βρίσκετε το σημείο όπου ενώνονται τα πλευρό στη μέση του στέρνου.
2. Πλέκετε τα δάχτυλά σας και τα ακουμπάτε πάνω στο σημείο αυτό.
3. Τεντώνετε τα χέρια σας και αρχίζετε τις μαλάξεις, χρησιμοποιώντας το βάρος του σώματός σας.
4. Ο θώρακας του θύματος πρέπει να κατεβαίνει 3-4 εκατοστό σε κάθε μάλαξη.
5. Οι μαλάξεις γίνονται ανά ένα δευτερόλεπτο, ενώ κάθε τριάντα μαλάξεις κάνετε δύο τεχνητές αναπνοές. 

Όταν το θύμα συνέλθει, γυρίστε το στο πλάι και περιμένετε το ασθενοφόρο. Δεν πρέπει να το αφήνετε ποτέ μόνο του μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο, ενώ χρειάζεται να ελέγχετε τακτικά την αναπνοή και το σφυγμό του.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Απαγορεύεται να προχωρήσετε σε θωρακικές συμπιέσεις αν το άτομο αναπνέει. Υπάρχει μεγάλoς κίνδυνoς με τις θωρακικές συμπιέσεις να απορρυθμίσετε την καρδιά και να τη σταματήσετε. 

ΤΕΧΝΗΤΗ ΑΝΑΠΝΟΗ

1. Εκτείνετε το κεφάλι του θύματος προς τα πίσω, ανασηκώνοντας το σαγόνι του για να ανοίξει η αναπνευστική οδός. Όταν το κεφάλι δεν βρίσκεται σε υπερέκταση, η γλώσσα πλαταίνει και φράζει την αναπνευστική οδό. 

2. Ανοίξτε το στόμα του θύματος και αφαιρέστε τυχόν φύκια ή άμμο. Όταν το στόμα του θύματος δεν ανοίγει, πιέζετε το σημείο όπου ενώνεται η άνω με την κάτω γνάθο κοντά στο αυτί. 

3. Αν έχει γυρίσει η γλώσσα του θύματος, τυλίγετε ένα πανάκι στο δείκτη σας, για να μη γλιστράει, και τη φέρνετε μπροστά.

4. Κλείστε τη μύτη του και εφαρμόστε τα χείλη σας πολύ καλά στα χείλη του θύματος.

5. Κάνετε δύο με τρεις εμφυσήσεις (αναπνοές). Μετά από κάθε εμφύσηση πρέπει να φουσκώνουν ο θώρακας και η κοιλιά. Μόλις ξεφουσκώνουν, κάνετε την επόμενη αναπνοή. Η εμφύσηση πρέπει να έχει διάρκεια. 

6. Ελέγξτε αν υπάρχει σφυγμός. Τις περισσότερες φορές ελέγχεται ο σφυγμός στην καρωτίδα αφού το τελευταίο σημείο του σώματος που σταματά να αιματώνεται είναι ο εγκέφαλος. Αν δεν βρίσκετε το σφυγμό, μπορείτε να ανοίξετε τα μάτια του θύματος. Όταν η κόρη του ματιού δεν αντιδρά στο φως είναι πιθανό να έχει σταματήσει η καρδιά του.

   Η τεχνητή αναπνοή στα μωρά

Στα μωρά ελέγχετε το σφυγμό στο μπράτσο (στο ποντίκι) και όχι στην καρωτίδα. Κάνετε μία εμφύσηση ανά τρία δευτερόλεπτα αφού τα μωρά αναπνέουν περίπου είκοσι φορές το λεπτό. Οι εμφυσήσεις έχουν μικρότερη ένταση.  
Οι μαλάξεις στα μωρά
Οι μαλάξεις γίνονται μόνο με τα δύο δάχτυλα (δείκτη και μέσο) του ενός χεριού. Το σημείο πίεσης βρίσκεται στη μέση της νοητής ευθείας των θηλών του στήθους και λίγο πιο χαμηλά. Η πίεση των μαλάξεων είναι αρκετά μικρή και ο θώρακας δεν κατεβαίνει περισσότερο από 1-1,5 εκατοστό.

Πρόληψη

•  Σωστή επιτήρηση των παιδιών από τους ενήλικες
• Γνώση των κανόνων ασφαλείας στο νερό
• Υποχρεωτική περίφραξη των πισινών
• Αποφυγή του οινοπνεύματος ή ψυχοτρόπων φαρμάκων μέσα στο νερό

Πιθανές επιπλοκές

• Παρατεταμένα νευρικά επακόλουθα
• Φόβος του νερού
• Πνευμονίτιδα
• Δευτεροπαθής πνιγμός

Πορεία - Πρόληψη

• Οι ασθενείς που είναι σε εγρήγορση ή σχεδόν κατευνασμένοι την ώρα που έρχονται στο νοσοκομείο έχουν αυξημένη πιθανότητα πλήρης ανάρρωσης.
• Οι ασθενείς που είναι σε κωματώδη κατάσταση και στους οποίους γίνεται ΚΑΑ την ώρα της εμφάνισης και στο νοσοκομείο έχουν μια περισσότερο επίφοβη και συχνά φτωχή πρόγνωση.
•  Η κατάδυση μπορεί να έχει προκύψει από απώλεια συνείδησης και κατά λάθος πτώση στο νερό λόγω κάποιας άλλη νόσου (π.χ. τραύμα αρρυθμία, σπασμός κλπ).

Μαθήματα καρδιοαναπνευστικής ανάνηψης (ΚΑΡΠΑ) μπορείτε να παρακολουθήσετε στα εξής σημεία:

1)    Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Δ/νση Νοσηλευτικής- Υπηρεσία Αγωγής Υγείας Τηλ.: 210-8227438

2) Σωματείο "ΠΝΟΗ- Φίλοι Εντατικής Θεραπείας Παιδιού"  Μιχαλακοπούλου 159, ΤΚ:11527, Αθήνα  Τηλέφωνο: 210-7486801

3)    Ελληνική Ναυαγοσωστική Ακαδημία (ΕΝΑΚ): Τηλέφωνα Πρέβεζας: 26820-26664 και 6944-804565,

4)    Σεμινάρια του ΕΚΑΒ σε όλη την Ελλάδα, και Σεμινάρια του ΕΕΣ σε όλη την Ελλάδα.