Φακοί επαφής και ακανθαμοιβάδα

Κατά καιρούς υπάρχουν συσχετίσεις των υγρών φακών επαφής με την ακανθαμοιβάδα.

Μετά το Renu Moisture Loc της Bausch&Lomb, πρόσφατα και η AMO ανακάλεσε εθελουσίως το δικό της υγρό φακών επαφής Complete Moisture Plus Multipurpose Solution. Αιτία ήταν η συσχέτιση του προϊόντος με περιστατικά κερατίτιδος από ακανθαμοιβάδα. Η λοίμωξη αυτή είναι σπάνια, αλλά ιδιαίτερα καταστροφική και οι περισσότεροι ασθενείς που την αναπτύσσουν είναι χρήστες φακών επαφής.  

Επίσης, τα νερά στις πισίνες και τις λίμνες είναι στάσιμα και επικίνδυνα για τους φακούς επαφής. Καθώς αυτά τα νερά είναι στάσιμα, υπάρχει κίνδυνος εκκόλαψης μικροοργανισμών, οι οποίοι μπορούν να μεταφερθούν στους φακούς επαφής και στ συνέχεια στον κερατοειδή, προκαλώντας πιθανόν κάποιες σοβαρές λοιμώξεις.
Η ακανθαμοιβάδα είναι πρωτόζωο, ένας μικρός δηλαδή οργανισμός, που ζει ελεύθερα στον αέρα, το έδαφος και στα ρέοντα ή λιμνάζοντα νερά και μπορεί να επιμολύνει τους φακούς επαφής και τον κερατοειδή αν οι χρήστες φακών επαφής κολυμπούν στα νερά της πισίνας και ανοίγουν τα μάτια φορώντας τους φακούς τους. Υπάρχουν στην μορφή ενεργού τροφοζωίτου ή σε μη ενεργή μορφή κύστης. Από τα είδη ακανθαμοιβάδας, τα 8 μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στον κερατοειδή. Τα πιο κοινά παθογόνα είναι η castellanii και η polyphaga. 

Οι χρήστες φακών επαφής (90% των περιστατικών φλεγμονής με ακανθαμοιβάδα) με προηγούμενα τραύματα του κερατοειδή είναι οι ασθενείς με τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την φλεγμονή.
Η ακανθαμοιβάδα ενσωματώνεται στους φακούς επαφής και μπορεί να βρεθεί, όπως προαναφέρθηκε, σε μη αποστειρωμένα προϊόντα για τον καθαρισμό των φακών επαφής. Επίσης, η χρήση φακών επαφής μπορεί να προκαλέσει ζημιά στο επιθήλιο του κερατοειδούς (απόπτωση, φλεγμονή), η οποία ευνοεί τη δυνατότητα εισαγωγής του πρωτόζωου στον κερατοειδή.

Υπάρχουν 5 στάδια φλεγμονής από ακανθαμοιβάδα:

•      βλάβη του επιθηλίου του κερατοειδούς
•      επέκταση στο στρώμα του κερατοειδούς
•      επίσης βλάπτουν τα νεύρα του κερατοειδούς
•      μείωση κερατοκυττάρων
•      φλεγμονή
•      νέκρωση του στρώματος του κερατοειδούς.

Η επέκταση της φλεγμονής ευνοείται από την ιδιότητα του παράσιτου (ακανθαμοιβάδα) να ενσωματώνεται στα επιθηλιακά κύτταρα. Τα αραχυοειδή ψευδόποδα (ακανθοπόδια) που επιτρέπουν την κίνηση του παράσιτου και η ικανότητα φαγοκύτωσης της ακανθαμοιβάδας (χάρη στο αμοιβόστομα), συμβάλλουν στην επιδείνωση της φλεγμονής (ή της κερατίτιδας) που προκαλεί το παράσιτο. Επίσης, το παράσιτο σε κάποια είδη το περιέχει ένζυμα που καταστρέφουν τον φυσιολογικό ιστό του κερατοειδή. Το ανοσοποιητικό σύστημα παίζει επίσης κάποιο ρόλο στην φλεγμονή. Η ανοσία στους μύκητες μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης μόλυνσης από ακανθαμοιβάδα. Η παρουσία immunoglobulin G+ΙgA στα δάκρυα αυξάνεται σε περίπτωση μόλυνσης από το παράσιτο. 

Τα συμπτώματα δεν είναι τα ίδια για το καθένα και μπορούν να διαρκέσουν βδομάδες ή μήνες. Τα συμπτώματα της συγκεκριμένης κερατίτιδας είναι θολή όραση, δακρύρροια, φωτοφοβία, πόνος στα μάτια, ερυθρότητα και αίσθηση ξένου σώματος.
Πρώιμα μη συγκεκριμένα συμπτώματα μόλυνσης κερατοειδούς:

• Αλλοιώσεις του επιθηλίου του κερατοειδούς
• Εναποθέσεις γύρω από νεύρα κερατοειδούς
• Εκδορές περιφέρειας κερατοειδούς

Προχωρημένα συμπτώματα

•     Εναποθέσεις στο στρώμα
•     Ραγοειδίτιδα με υπόπυο
•     Πιθανότητα κερατοειδικού έλκους
•     Ακτινοειδής κερατονευρίτιδα  

Πολύ προχωρημένα συμπτώματα

•     Στρογγυλό έλκος
•     Απόστημα
•     Υπόπυο
•     Σκληρίτιδα
•     Γλαύκωμα
•     Δευτερογενής φλεγμονή από μικρόβια 

Η επιβεβαίωση της διάγνωσης γίνεται με βιοψία του κερατοειδή και καλλιέργεια των φακών επαφής και των θηκών των φακών. Μπορεί επίσης να γίνει καλλιέργεια των φακών επαφής και της θήκης φύλαξής τους. Επίσης γίνεται εξέταση για ειδικά αντισώματα και εξέταση με ειδικό μικροσκόπιο στο οποίο φαίνεται το πρωτόζωο.

Οι ακανθαμοιβάδες είναι πολύ ανθεκτικές ακόμα σε χλωριωμένο, πολύ ζεστό ή πολύ κρύο νερό. Αν υπάρχει μικρή ρήξη στον κερατοειδή, το μάτι μπορεί να προσβληθεί από ακανθαμοιβάδα. Ιδιαίτερα οι χρήστες των φακών επαφής θα πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση των φακών επαφής στην κολύμβηση χωρίς προστατευτική μάσκα, σε πισίνες, λιμνάζοντα νερά, ποτάμια, γλυκά νερά καθώς επίσης να μην χρησιμοποιούν νερό για το ξέπλυμα ή φύλαξη των μαλακών φακών επαφής.

Η αντιμετώπισή της πραγματοποιείται με ειδική φαρμακευτική αγωγή (π.χ. αντιβιοτικά κολλύρια) και τήρηση συνθηκών υγιεινής σύμφωνα με τον οφθαλμίατρο.

Η θεραπεία στα αρχικά στάδια γίνεται με κερατοειδικά ξέσματα. Γίνεται χρώση με λευκό calcofluor που είναι μια χημειοφθορίζουσα χρωστική με εξειδικευμένη δράση στις αμοιβάδες.

-Τα φάρμακα που χρσιμοποιούνται είναι Polehexamethylene biguanide 0,02% & chlorhexidine digluconate 0,02%.

-Άλλοι φαρμακευτικοί παράγοντες είναι οι hexamidine di-isethionate & promamidine (brolene).

-Η παράλληλη θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική με Polehexamethylene biguanide 0,02% & chlorhexidine digluconate 0,02%.

-Μπορεί να χρησιμοποιηθεί Tobrex/Tobradex για το ενδεχόμενο της βακτηριδιακής επιμόλυνσης.

-Τα τοπικά στεροειδή κολλύρια ενδείκνυνται στην λοίμωξη αυτή.

-Σε πόνο στον κερατοειδή χορηγούνται μη στερεοειδή αντιφλεγμονώδη, τοπικά και συστηματικά.

-Αν δεν πετύχει η θεραπεία και προκληθεί βλάβη του κερατοειδούς γίνεται μεταμόσχευση κερατοειδούς.