Καρκινοφοβία

Είναι αλήθεια ότι μετά από τη χειρουργική αφαίρεση ενός κακοήθους όγκου, υπάρχουν πιθανότητες επανεμφάνισης του καρκίνου σε ένα διαφορετικό σημείο του οργανισμού του ασθενούς. 

Ο κίνδυνος των μετεγχειρητικών μεταστάσεων είναι διαφορετικός ανάλογα με το είδος του καρκίνου και αποτελούν μια σοβαρή απειλή για τη ζωή του ασθενούς.

Το ψυχολογικό αλλά και το σωματικό στρες που υφίσταται ο ασθενής πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εγχείρηση, εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα, δηλαδή την άμυνα του ασθενούς. Η εξασθένηση του συστήματος άμυνας του ασθενούς, έχει επιπτώσεις στην εξέλιξη του καρκίνου του.

Οι αδυναμίες του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενούς κατά την επέμβαση αφαίρεσης του καρκίνου, δυνατόν να επιτρέπουν σε καρκινικά κύτταρα να δημιουργούν μεταστάσεις. Η μείωση του στρες με διάφορους τρόπους, θα μπορούσε να διατηρεί ανέπαφο το ανοσοποιητικό σύστημα συμβάλλοντας έτσι στην αποτροπή μεταστάσεων κατά ή μετά την επέμβαση και βελτιώνοντας την εξέλιξη του ασθενούς.

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες συγκεντρώθηκαν πολλά στοιχεία που μαρτυρούν ότι το στρες έχει πολλές δηλητηριώδεις επιδράσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα και ότι ευνοεί την ανάπτυξη του καρκίνου. Μάλιστα έχει αναπτυχθεί ένας νέος τομέας, ο οποίος ονομάστηκε Ψυχονευροανοσολογία που στόχο έχει τη μελέτη και κατανόηση των σχέσεων που υπάρχουν μεταξύ του στρες, των ψυχολογικών μηχανισμών, του ανοσοποιητικού συστήματος, του καρκίνου και άλλων νόσων.

Η ψυχολογική καταπόνηση που σχετίζεται με τη χειρουργική επέμβαση, παρά το γεγονός ότι προκαλεί σοβαρό κτύπημα στο ανοσοποιητικό σύστημα, δεν αντιμετωπίζεται ούτε συζητείται επαρκώς από τους γιατρούς. Το εκπληκτικό στις εν λόγω έρευνες είναι ότι οι ορμόνες του στρες, όπως η αδρεναλίνη που απελευθερώνονται στο αίμα του ασθενούς πριν και κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, ευθύνονται για τα περισσότερα από τα σαρωτικά κτυπήματα που η εγχείρηση επιφέρει στις δυνατότητες του ανοσοποιητικού συστήματος.

Μέχρι σήμερα οι γιατροί γνώριζαν ότι η εξασθένηση του συστήματος άμυνας του οργανισμού του ασθενούς οφειλόταν στις βλάβες των ιστών λόγω της εγχείρησης και στις αντίστοιχες αντιδράσεις του οργανισμού τους. Η τεκμηρίωση του ότι η εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος είναι ένας από τους κύριους παράγοντες προαγωγής των μεταστάσεων μετά την επέμβαση, επιτρέπει την ανάπτυξη και προσφορά νέων μεθόδων θεραπείας.    

Το χρονοδιάγραμμα έχει μεγάλη σημασία μετά από χειρουργική επέμβαση για ορισμένες μορφές καρκίνου. Υπάρχει ένα μικρό παράθυρο ευκαιρίας που διαρκεί για περίπου μία εβδομάδα μετά την εγχείρηση κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα απαιτείται να λειτουργεί στο μέγιστο βαθμό των δυνατοτήτων του για να είναι ικανό να σκοτώνει τα μικρά υπόλοιπα του καρκίνου και των κυττάρων που πιθανόν να διασκορπίζονται στο σώμα του ασθενούς.   

Οι κυριότερες ορμόνες του στρες που φαίνεται ότι επιδρούν στις δυνατότητες του ανοσοποιητικού συστήματος, απελευθερώνονται στο αίμα του ασθενούς πριν και κατά τη διάρκεια της εγχείρησης. Με βάση τα ευρήματα αυτά,  θα μπορούσαν ν’ αναπτυχθούν θεραπευτικές μέθοδοι βασισμένες σε φάρμακα για να μπλοκάρουν τις επιδράσεις των εν λόγω ορμονών. Άρα με την ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος και την καταστολή του ψυχολογικού και σωματικού στρες αρχίζοντας μία ή δύο μέρες πριν την εγχείρηση, κατά τη διάρκεια της και μετά από αυτή θα μπορούσε να εμποδιστεί η μετάσταση. Προβάλλεται έτσι η πιθανότητα μιας νέας θεραπευτικής μεθόδου που θα αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης των καρκινοπαθών ασθενών και τη διάρκεια της ζωής τους.

Χάρη στην πρόοδο της ιατρικής, σήμερα σχεδόν οι μισοί διαγνωσθέντες καρκίνοι θεραπεύονται. Για αρκετούς μάλιστα τύπους και περιπτώσεις μπορεί να μιλάμε πλέον για οριστική θεραπεία χωρίς την πιθανότητα υποτροπών. Με την πάροδο του χρόνου και την πρόοδο της επιστήμης, είναι διαρκώς μεγαλύτερη η μερίδα αυτών των τύπων, κάτι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό για το μέλλον. Ακόμη όμως και σε καρκίνους, που στην παρούσα φάση, χαρακτηρίζονται μη θεραπεύσιμοι, η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή συχνά προσφέρει τεράστια πλεονεκτήματα: πρόσθετοι μήνες ή και χρόνια φυσιολογικής ζωής και βελτίωση σημαντικά της ποιότητας της ζωής, ελαττώνοντας ή και εξαφανίζοντας τα συμπτώματα όπως ο πόνος και εξασφαλίζοντας μια όσο το δυνατόν πιο φυσιολογική λειτουργία των δραστηριοτήτων του σώματος. 

Είναι αλήθεια, ότι σε αρκετές περιπτώσεις, ο καρκίνος μπορεί να μην είναι πλήρως ιάσιμος. Εντούτοις δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν και άλλα χρόνια νοσήματα, όπως ο διαβήτης ή τα καρδιακά νοσήματα, για τα οποία δεν υπάρχει πλήρης ίαση, ωστόσο εφαρμόζεται θεραπευτική αγωγή σε μόνιμη βάση. Οι ασθενείς βρίσκονται υπό θεραπεία δια βίου και ζουν μία κατά τα άλλα φυσιολογική ζωή, ακόμα και αν υπάρχουν οι τυχόν περιορισμοί που μπορεί να προκύπτουν από τα νοσήματα αυτά. Και όλα αυτά, διότι γνωρίζουν πως μπορούν να αντιμετωπίσουν την πάθησή τους μέρα μη τη μέρα και να παραμείνουν δραστήριοι και παραγωγικοί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Την ίδια ακριβώς στάση οφείλουν να τηρήσουν και οι καρκινοπαθείς.

Το μυστικό για να κερδηθεί η ευκαιρία της πλήρους αποθεραπείας ή κάποιας επιτυχούς αντιμετώπισης είναι ν' αρχίσει η θεραπεία το συντομότερο δυνατό μετά τη διάγνωση.

Επιτυχής θεωρείται η θεραπεία όταν ο ασθενής επιβιώσει πάνω από 5 χρόνια, από την διάγνωση στους ενήλικες και πάνω από 2 χρόνια στα παιδιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις 1 στις 100.000 συμβαίνει αυτόματη ίαση χωρίς την μεσολάβηση οιουδήποτε θεραπευτικού μέσου (όπως στα νευροβλαστώματα).

Κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών έχουν γίνει μεγάλα άλματα στην κατανόηση του τρόπου που ενεργοποιούνται και απενεργοποιούνται τα γονίδια. Αυτή η πρόοδος οφείλεται σε μεγάλο μέρος στην ανάπτυξη της τεχνολογίας του ανασυνδυασμένου DNA, μια εργαστηριακή μέθοδος που επιτρέπει τον έλεγχο των γενετικών πληροφοριών που περιέχονται στο DNA.
Αυτή η τεχνολογία επιτρέπει στους επιστήμονες να απομονώσουν και να παρατηρήσουν τις ενέργειες μεμονωμένων γονιδίων. Για παράδειγμα, ένα γονίδιο που προκαλεί πιθανώς μια συγκεκριμένη πάθηση στους ανθρώπους εισάγεται στο DNA ενός ποντικού. Καθώς αναπαράγεται το DNA του ποντικού, το ίδιο συμβαίνει και με το τοποθετημένο γονίδιο. Οι επιστήμονες παρατηρούν στη συνέχεια την εξέλιξη του ποντικού σαν αποτέλεσμα του ανασυνδυασμένου του DNA.
Η τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA επέτρεψε στους επιστήμονες να δείξουν ότι μπορεί να ευθύνονται πολλαπλοί μηχανισμοί (ουσίες) στην ενεργοποίηση των γονιδίων που προκαλούν καρκίνο (ογκογονίδια). Τα αλλοιωμένα χρωμοσώματα ήταν ύποπτα εδώ και καιρό για το ρόλο που διαδραματίζουν στην προέλευση των όγκων. Η έρευνα μιας οικογένειας ιών που παράγει όγκους (ρετροιοί) οδήγησαν τους ερευνητές σε συγκεκριμένα κύτταρα που σχετίζονται με τον καρκίνο στον άνθρωπο και στην εξερεύνηση της πιθανότητας ή ανακατάταξη των χρωμοσωμάτων να είναι ένας πιθανός τρόπος που ενεργοποιούνται τα πρωτο-ογκογονίδια, οι πρόγονοι των ογκογονιδίων.
Αυτές οι ανακαλύψεις έγιναν δυνατές σε ένα βαθμό εξαιτίας της ανάπτυξης της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR), μιας εργαστηριακής διαδικασίας κατά την οποία ένα μικρό μέρος του DNA μπορεί να αναπαραχθεί γρήγορα εκατομμύρια φορές κάνοντας τη μελέτη του πολύ πιο εύκολη. Η PCR οδήγησε στην αναγνώριση του πρώτου γενετικού σημαδιού για την κυστική ίνωση και τώρα βοηθάει τους επιστήμονες στην έρευνα συγκεκριμένων καρκινικών γονιδίων.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης μια ομάδα γονιδίων που προστατεύουν από την ανάπτυξη του καρκίνου σε κληρονομικούς καρκίνους. Είναι γνωστά ως ογκοκατασταλτικά γονίδια και ενεργούν, για να προλάβουν την ακανόνιστη ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων και την καρκινογόνο δράση των ενεργοποιημένων ογκογονιδίων. Αν ένα από αυτά τα ογκοκατασταλτικά γονίδια απουσιάζει ή αν η πρωτεΐνη που παράγει δεν λειτουργεί σωστά, η καρκινογόνος δράση ενός ογκογονιδίου μπορεί να μην είναι δυνατό να κατασταλεί ολοκληρωτικά και έτσι να αναπτυχθεί κάποιος όγκος.
Οι ερευνητές συνεχίζουν να αναζητούν τον τρόπο με τον οποίο τα τροποποιημένα ή μεταλλαγμένα κύτταρα είναι δυνατό να παρακάμπτουν το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος, να μην αναγνωρίζονται ως ξένα σώματα και να μη δέχονται επίθεση. Μια θεωρία υποστηρίζει ότι οι πρωτεΐνες που παράγονται από τις εντολές των ογκογονιδίων οδηγούν αυτά τα ανώμαλα κύτταρα να στέλνουν μηνύματα που αλλοιώνουν και αποφεύγουν την αντίδραση της άμυνας του οργανισμού.
Με τη χρήση της γενετικής μηχανής – μιας διαδικασίας κατά την οποία απομονώνονται και τροποποιούνται μεμονωμένα γονίδια – οι επιστήμονες έχουν παραγάγει τροποποιητές της βιολογικής απάντησης (BRMs), φυσικές ουσίες που συντονίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού σαν αντίδραση στον καρκίνο. Οι τροποποιητές δίνουν την ελπίδα ότι οι νέες θεραπείες για τον καρκίνο μπορούν να έχουν αποτέλεσμα βελτιώνοντας την αντιμετώπιση του καρκίνου από τα ίδια τα συστήματα του σώματος.
Σημαντικό εμπόδιο αποτελεί η εύρεση του τρόπου για την ασφαλή μεταφορά των αντισωμάτων του ανοσοποιητικού συστήματος ή των αντικαρκινικών φαρμάκων στο σημείο του καρκίνου. Μια προσέγγιση είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα, τεχνητές ουσίες που είναι σχεδιασμένες, για να ενώνονται με τα καρκινικά κύτταρα και να μεταφέρουν αντισώματα ή φάρμακα με μεγάλη ακρίβεια. Οι προοπτικές αυτών των ανοσοποιητικών ''σφαιρών'' στον εντοπισμό και στη θεραπεία του καρκίνου είναι συναρπαστικές.
Οι στρατηγικές για την ήττα του καρκίνου προχωρούν. Η υπόθεση των ογκογονιδίων, η ανακάλυψη των ογκοκατασταλτικών και η εφαρμογή της τεχνολογίας του ανασυνδυασμένου DNA είναι μερικές από τις προόδους που προκαλούν επανάσταση στην κατανόηση και στη θεραπεία του καρκίνου. Το μέλλον υπόσχεται πολλά για την εφαρμογή αυτών των νέων πληροφοριών στη διάγνωση, στη θεραπεία και τελικά στην πρόληψη αυτής της πολύπλοκης ασθένειας.