Καρκίνος μαστού στις φτωχές χώρες

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες, τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης του καρκίνου του μαστού στις αναπτυσσόμενες χώρες  οφείλεται στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής, στην αστικοποίηση και την αύξηση της υιοθέτησης του δυτικού τρόπου ζωής.
Αν και κάποια μείωση του κινδύνου μπορεί να επιτευχθεί με την πρόληψη, οι στρατηγικές αυτές δεν μπορεί να εξαλείψουν την πλειοψηφία των καρκίνων του μαστού που αναπτύσσονται σε χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες, όπου ο καρκίνος του μαστού διαγιγνώσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Ως εκ τούτου, η έγκαιρη ανίχνευση, προκειμένου να βελτιωθεί η έκβαση του καρκίνου του μαστού και η επιβίωση, παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος του ελέγχου του καρκίνου του μαστού.
Οι συνιστώμενες στρατηγικές έγκαιρης ανίχνευσης του καρκίνου του μαστού σε χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες είναι η ενημέρωση για τα πρώιμα σημεία και συμπτώματα και ο έλεγχος με την κλινική εξέταση του μαστού. Η μαστογραφία ανίχνευσης είναι πολύ δαπανηρή και συνιστάται για τις χώρες με καλή υποδομή για την υγεία που μπορούν να υποστηρίξουν ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα.
Πολλές χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες που αντιμετωπίζουν το διπλό βάρος του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και του καρκίνου του μαστού πρέπει να εφαρμόσουν οικονομικά αποδοτικές και οικονομικά προσιτές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση αυτών των ασθενειών.
Ο ΠΟΥ προωθεί τον έλεγχο του καρκίνου του μαστού στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων ελέγχου του καρκίνου. 
Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες σε όλο τον κόσμο και το 16% όλων των καρκίνων των γυναικών. Εκτιμάται ότι 519 000 γυναίκες έχασαν τη ζωή τους το 2004 λόγω του καρκίνου του μαστού και αν και ο καρκίνος του μαστού είναι μια ασθένεια του αναπτυγμένου κόσμου, η πλειοψηφία (69%) του συνόλου των θανάτων από καρκίνο του μαστού εμφανίζεται στις αναπτυσσόμενες χώρες (WHO Global Burden of ασθένεια, 2004).
Τα ποσοστά προσβολής διαφέρουν σημαντικά σε όλο τον κόσμο, με συχνότητα που αυξάνεται συνεχώς στη Βόρεια Αμερική, στην Ανατολική Ευρώπη, τη Νότια Αμερική, τη Νότιο Αφρική και τη δυτική Ασία. Τα χαμηλότερα ποσοστά επίπτωσης βρέθηκαν στις περισσότερες αφρικανικές χώρες, αλλά κι εκεί τα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου του μαστού είναι επίσης αυξανόμενα.
Τα ποσοστά επιβίωσης του καρκίνου του μαστού διαφέρουν κατά πολύ σε όλο τον κόσμο και κυμαίνονται από 80% και άνω στη Βόρεια Αμερική, τη Σουηδία και την Ιαπωνία σε περίπου 60% στις χώρες μεσαίου εισοδήματος και κάτω του 40% στις χώρες χαμηλού εισοδήματος (Coleman et al., 2008). Τα χαμηλά ποσοστά επιβίωσης στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες μπορεί να εξηγηθούν κυρίως από την έλλειψη των προγραμμάτων έγκαιρης ανίχνευσης, καθώς και από την έλλειψη επαρκών μεθόδων διάγνωσης και θεραπείας.
Αρκετοί παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του μαστού έχουν τεκμηριωθεί. Ωστόσο, για την πλειονότητα των γυναικών που εμφανίζουν καρκίνο του μαστού δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστούν ειδικοί παράγοντες κινδύνου (IARC, 2008 Lacey et al., 2009).
Ένα οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού αυξάνει τον κίνδυνο δύο ή τρεις φορές. Ορισμένες μεταλλάξεις, ιδίως στα BRCA1, BRCA2 και p53 γονίδια έχουν  έναν πολύ υψηλό κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Ωστόσο, οι μεταλλάξεις αυτές είναι σπάνιες και αντιπροσωπεύουν ένα μικρό μέρος του καρκίνου του μαστού.
Οι αναπαραγωγικοί παράγοντες που συνδέονται με την παρατεταμένη έκθεση σε ενδογενή οιστρογόνα, όπως η πρόωρη εμμηναρχή, η καθυστερημένη εμμηνόπαυση, η μεγάλη ηλικία κατά την πρώτη γέννα είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του μαστού. Οι εξωγενείς ορμόνες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Τα από του στόματος αντισυλληπτικά και η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης αυξάνουν τον κίνδυνο. Ο θηλασμός έχει προστατευτική επίδραση (IARC, 2008, Lacey et al., 2009).
Η συνεισφορά των διαφόρων τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου, εκτός από τους αναπαραγωγικούς παράγοντες, για τη συνολική επιβάρυνση του καρκίνου του μαστού έχει υπολογιστεί από Danaei et al. (Danaei et al., 2005). Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το 21% όλων των θανάτων από καρκίνο του μαστού σε όλο τον κόσμο οφείλονται στη χρήση αλκοόλ, το υπερβολικό βάρος και την παχυσαρκία και την έλλειψη σωματικής άσκησης. Το ποσοστό αυτό ήταν υψηλότερο στις χώρες υψηλού εισοδήματος (27%) και η σημαντικότερη συνεισφορά ήταν από το υπερβολικό βάρος και την παχυσαρκία. Σε χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες, το ποσοστό των καρκίνων του μαστού που οφείλεται σε αυτούς τους παράγοντες κινδύνου ήταν 18% και η έλλειψη σωματικής άσκησης ήταν ο πιο σημαντικός παράγοντας (10%).
Οι διαφορές στη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από τη διατροφή, σε συνδυασμό με την μικρότερη ηλικία τοκετού και τα μικρότερα ποσοστά του θηλασμού (Peto, 2001). Η αυξανόμενη υιοθέτηση του δυτικού τρόπου ζωής στις χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες είναι ένας σημαντικός καθοριστικός παράγοντας για την αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου του μαστού σε αυτές τις χώρες.
Ο ΠΟΥ προωθεί τον έλεγχο του καρκίνου του μαστού στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων ελέγχου του καρκίνου. Ο ολοκληρωμένος έλεγχος του καρκίνου περιλαμβάνει την πρόληψη, την έγκαιρη ανίχνευση, διάγνωση και θεραπεία, την αποκατάσταση και την παρηγορητική φροντίδα.

Πρόληψη

Τον έλεγχο των ειδικών τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου του καρκίνου του μαστού, καθώς και η αποτελεσματική ολοκληρωμένη πρόληψη των μη μεταδοτικών ασθενειών με την προώθηση της υγιεινής διατροφής, της σωματικής άσκησης και του ελέγχου της πρόσληψης αλκοόλ, του υπερβολικό βάρους και της παχυσαρκίας, θα μπορούσαν να έχει ενδεχομένως αντίκτυπο στη μείωση της επίπτωσης του καρκίνου του μαστού μακροπρόθεσμα.

Έγκαιρη ανίχνευση

Αν και κάποια μείωση του κινδύνου μπορεί να επιτευχθεί με την πρόληψη, οι στρατηγικές αυτές δεν μπορεί να εξαλείψουν την πλειοψηφία των καρκίνων του μαστού που αναπτύσσονται σε χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες. Ως εκ τούτου, η έγκαιρη ανίχνευση, προκειμένου να βελτιωθεί η έκβαση του καρκίνου του μαστού και η επιβίωση παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος του ελέγχου του καρκίνου του μαστού (Anderson et al., 2008).
Υπάρχουν δύο μέθοδοι έγκαιρης ανίχνευσης:

• η έγκαιρη διάγνωση και η ευαισθητοποίηση για τα πρώιμα σημεία και συμπτώματα σε συμπτωματικούς πληθυσμούς, ώστε να διευκολυνθεί η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία
• ο έλεγχος σε έναν πιθανώς ασυμπτωματικό πληθυσμό. Έχει ως στόχο να εντοπίσει  άτομα με μια ανωμαλία που μπορεί να υποκρύπτει καρκίνο.

Ανεξάρτητα από τη χρησιμοποιούμενη μέθοδο έγκαιρης ανίχνευσης, με κεντρική βάση την επιτυχία  της έγκαιρης διάγνωσης ένας προσεκτικός σχεδιασμός και ένα καλά οργανωμένο και βιώσιμο πρόγραμμα το οποίο καλύπτει τον πληθυσμό και διασφαλίζει τον συντονισμό, τη συνέχεια και την ποιότητα, είναι ότι πρέπει. Στόχευση σε λάθος ομάδα ηλικίας, όπως είναι οι νεότερες γυναίκες με χαμηλό κίνδυνο για καρκίνο του μαστού, θα μπορούσε να αναγνωρίσει μικρότερο αριθμό ασθενών με καρκίνο  του μαστού και κατά συνέπεια τη μείωση του οφέλους κόστους και αποτελεσματικότητας. Επιπλέον, ο στόχος σε νεότερες γυναίκες, θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη εκτίμηση των καλοήθων όγκων, η οποία προκαλεί περιττή υπερφόρτωση των υποδομών φροντίδας για την υγεία, λόγω της χρήσης των διαγνωστικών πόρων (Yip et al., 2008).

Έγκαιρη διάγνωση

Η έγκαιρη διάγνωση παραμένει μια σημαντική στρατηγική έγκαιρης ανίχνευσης, ιδιαίτερα σε  χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες όπου τα διαγνωστικά εργαλεία  είναι πολύ περιορισμένα. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η στρατηγική αυτή μπορεί να κάνει διάγνωση της νόσου σε στάδια που είναι πιο δεκτικά στην θεραπευτική αγωγή (Yip et al., 2008).

Μαστογραφία

Η μαστογραφία ανίχνευσης είναι η μόνη μέθοδος ανίχνευσης που έχει αποδειχθεί να είναι αποτελεσματική. Μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα του καρκίνου του μαστού κατά 20 έως 30% σε γυναίκες άνω των 50 ετών σε χώρες υψηλού εισοδήματος, όταν η κάλυψη ελέγχου είναι πάνω από 70% (IARC, 2008).

Αυτοεξέταση μαστού

Δεν υπάρχει καμία απόδειξη σχετικά με το αποτέλεσμα του ελέγχου μέσω της αυτοεξέτασης του μαστού. Ωστόσο, η αυτοεξέταση δίνει τη δυνατότητα στη γυναίκα να αναλάβει την ευθύνη για τη δική της υγεία. Ως εκ τούτου, η αυτοεξέταση προτείνεται για την ευαισθητοποίηση των γυναικών που κινδυνεύουν.